ابوريحان بيروني / تاريخ و ادبيات ايران 1 / عصر غزنوي

هيچ مبالغه نکرده‌ايم اگر ابوريحان را يکي از معدود دانشمندان جهان بشمريم که، با عدول از معيارهاي فکري و عقيدتي حاکم بر روزگار خودشان، بنيادهاي تازه‌اي براي دانش بشر پي افگنده و زمينه‌هاي تحول آن را فراهم کرده‌اند.
تيزبيني و صراحت بيان نقادانه‌ي ابوريحان بيروني چنان است که گويي با دانشمندي امروزي، در رديف بزرگاني چون فرويد و آينشتاين و راسل، سروکار داريم. او را مي‌توانيم نخستين هندشناس و دين‌پژوه و مردم‌شناس جهان (به همان معنايي که امروز از اين واژه‌ها اراده مي‌کنيم) بدانيم؛ مردي مانند لئوناردو داوينچي که قرن‌ها از زمان خود پيش‌تر بود و به مسائلي مي‌انديشيد که به خاطر کمتر کسي از مردمان زمان خودش يا حتا بسياري از انسان‌هاي روزگاران بعد خطور مي‌کرد.
به گفته‌ي باباجان غفوروف، «بيروني چنان از روزگار خود پيش‌تر بود که درخشان‌ترين اکتشاف‌هاي او را اغلب دانشمندان زمانش درک نمي‌کردند؛ نخستين کسي بود که به فرمولي ساده براي اندازه‌گيري محيط زمين دست يافت، و اين را محتمل مي‌دانست که زمين به دور خورشيد بچرخد.»