ناصر خسرو / تاريخ و ادبيات ايران 7 (عصر غزنوي)

ناصر خسرو مرد آرمان‌خواه پاک‌باخته‌اي است که در جامعه‌اي عافيت‌انديش و منفعل و ترس‌خورده و آلوده به انواع ظلم و فساد کوشيده است راهي يکسره مخالف پسند زمانه در پيش گيرد. در آستانه‌ي پيري که نياز به ثبات و آرامش معمولاً آدم‌ها را محافظه‌کارتر مي‌کند، وي از زندگي بي‌دغدغه و آسوده‌اي که مي‌توانست در شهر آباد و زيباي بلخ و در ميان خانواده و دوستانش داشته باشد روي برمي‌گرداند و به دنبال آرماني بلند، که نويدبخش رهايي انسان بود، به دامان دره‌اي تنگ و دورافتاده در حصار کوه‌هايي سر به فلک کشيده پناه مي‌برد. چنين کسي البته، وقتي با خيل مردمان آزمند يا مرعوب روزگارش مواجه مي‌شود، حق دارد که بر آن‌ها و راه و رسم برده‌وارشان بشورد و خود را بسي فراتر از ايشان ببيند. ناصر خسرو را مي‌توان، به تعبير امروزي، اومانيستي دانست که انسان را مرکز و محور خلقت الاهي و از اين رو صاحب آزادي و اختيار و مسئوليت کامل در قبال سرنوشتش مي‌بيند و هيچ عذر و بهانه‌اي را براي گريز از اين آزادي و مسئوليت نمي‌پذيرد.