استبداد شرقي (بررسي تطبيقي قدرت تام)

در سده هاي شانزدهم و هفدهم که به دنبال انقلاب تجاري و صنعتي، قدرت و بازرگاني اروپا به دورترين نقاط جهان گسترش يافت، شماري از مسافران و پژوهشگران غربي، به کشف انديشه اي نائل شدند که با اکتشاف هاي جغرافيايي بزرگ اين دوره قابل مقايسه است. آن ها با تأمل در تمدن هاي خاور نزديک و هندوچين، در همة آن ها ترکيبي از ويژگي هاي نهادي مهم يافتند که نه در يونان و رم باستان پيدا مي شد و نه در اروپاي سده هاي ميانه و نوين. اقتصاددانان کلاسيک با سخن گفتن از نوعي جامعة «شرقي» يا «آسيايي» سرانجام مفهومي براي اين کشف پيدا کردند.
آشکارترين جوهرة مشترک اين جوامع شرقي، قدرت استبدادي اقتدار سياسي آن ها بود. بي گمان، حکومت هاي بيدادگر در اروپا نيز پيدا شدند؛ در واقع پيدايش سامان سرمايه دارانه در اروپا با ظهور دولت هاي مطلقه همراه بود، اما ناظران انتقادي، حکومت مطلقة شرقي را فراگيرتر و سرکوبگرتر از نمونه هاي غربي شان يافتند. به نظر آن ها، استبداد «آسيايي» شديدترين صورت قدرت تام را باز مي نمود.