سوداي مكالمه خنده آزادي (ميخائيل باختين)

عنوان کتاب حاضر نيز به جوهر زندگي و آثار باختين اشاره دارد: در دوره‌ي حاکميت استبداد استاليني که با تک گويي و حاکميت ايدئولوژي جزم انديش شادي ستيز، خشک و رسمي و فقدان آزادي همراه است، باختين در عرصه‌ي نظريه و در آثار خويش سرود ستايش مکالمه، خنده و آزادي را سر مي‌دهد. خنده‌ي مطلوب باختين نيز خود به تنهايي نوعي جهان‌نگري است: نفي آگاهانه و شادمانه‌ي وضع موجود و ايجاد نظمي جديد براساس شادي آزادي، برابري. اين خنده رهايي‌بخش، بيدادستيز جزم شکن، آينده‌نگر، شادي‌آفرين و زاينده است، باختين، در خنده و در جشن‌هاي مردمي، نفي تمام نظام اجتماعي موجود از جمله حقيقت مسلط را مي‌بيند، نفي‌اي که با آن چه در حال زايش است پيوندي جدايي ناپذير دارد: «خنده و جشن‌هاي مردمي گستاخي ابداع را بر مي‌انگيزد، به رهايي از ديدگاه مسلط در باب جهان، به رهايي از همه‌ي رسوم، حقايق جاري و تمام چيزهاي مبتذل، عادي و پذيرفته‌ي همگان ياري مي‌رساند و سرانجام امکان مي‌دهد که نگاهي تازه به جهان بيفکنيم و دريابيم که هر آن چه وجود دارد تا چه حد نسبي است و يک نظم جهاني سراپا متفاوت امکان پذير است.