واروژان

حسين عصاران:
فکر اين کتاب نمي‌توانست همراه من نباشد. گذشته از علاقه و تعلقِ خاطر هميشگي و قديمي به ترانه و ذاتِ پُر وقار آهنگ‌هاي واروژان، از زمان جدي شدنِ کار تحقيق و ثبت تاريخ ترانه در من، اين علاقه‌ي شخصي به امري واجب و زمين‌مانده بدل شد. دانسته‌ها از او کم بود و در حد کلياتي از مهرباني چهره و دانستگي علم، مَخلَص مي‌شد که اين نه آغاز بود و نه حق. هم‌چنان که چند ويژه‌نامه و يادداشت پراکنده هم بيشتر به کلياتي از اين دست محدود شده بود. در ميانه‌ي گفت‌وگوهايم با ناصر چشم‌آذر و ديگر هنرمندان براي کتاب «باران عشق» فکر اين کتاب در من راه گرفت. آن‌ها مدام از نقش واروژان و حق استادي‌اش بر خود مي‌گفتند. ناصر چشم‌آذر عاشقانه و خالصانه او را استاد خطاب مي‌کرد و محمد سرير که به‌صراحت از وظيفه‌ام در اين‌باره گفت.
پس بلافاصله بعد از انتشار آن‌يکي، کار اين‌يکي را آغاز کردم:
گفت‌وگو با نزديک‌ترين ياران و همراهان واروژان آغاز شد. اسفنديار منفردزاده بزرگي و رفاقت کرد تا بابک افشار و شهيار قنبري مرا اول راه بنشاندند. از صحبت‌هاي آنان روند کتاب دقيق‌تر شد. هر گفت‌وگو آدرس نفر بعدي را مشخص مي‌کرد. برخي از اين صاحب‌نام‌ها که در اين سال‌ها به گوشه‌اي خزيده بودند و دل به گفتن و از خود گفتن نداشتند، با نام واروژان به احترام از جاي برخاستند و لطف کردند و گفتند آن‌چه را که پرسيدم. اطلاعات اوليه، رفته‌رفته گسترده‌تر شد. حلقه‌ها تا زنجيرواره‌ شدن، کنار هم قرار گرفتند که در انتها مي‌شد عنوان «شرح و مرور» بر آن گذاشت. در اين گذار و در گذر از روايتِ هنرمندانِ موجه اين عرصه، که خود قسمتي از تاريخ ترانه‌اند، بسياري از روايت‌ها با ديگر منابع هم وارسي مجدد شدند؛ اگر در ميانه‌ي گفت‌وگويي سخني از نفر سومي به ميان آمد، تا حد امکان نظرات او هم گرفته شد؛ و همه‌ي اين‌ها براي اين بود که از ثبت روايت‌هاي نامعتبرِ سهم‌خواهانه که اين روزها به سرِ تاريخ‌نگاري «ترانه» آوار شده، پرهيز شود.