ژن خودخواه

از زماني كه ريچارد داكينز در كتاب ژن خودخواه نوشت "اگر روزي موجودات برتر فضايي از زمين بازديد كنند اولين پرسش‌شان براي ارزيابي سطح تمدن ما اين است كه: آيا آن‌ها هنوز تكامل طبيعي را كشف كرده‌اند؟" بيش از 40 سال مي‌گذرد. گرچه از زمان داروين، در مدتي بيش از يك قرن، تلاش‌هاي زيادي براي درك و توضيح سرشت انتخاب طبيعي از سوي مجامع علمي صورت گرفته است، اما كتاب ژن خودخواه اين مبحث را با نگاهي نو و نگارشي همه‌فهم وارد اذهان و فرهنگ عمومي كرد. ايده‌ي محوري كتاب ژن خودخواه اين است كه تازع بقا و تقلا براي ناميرايي و جاودانگي در سطح ژن‌ها رخ مي‌دهد و افراد، خانواده و گونه‌ها صرفا حامل‌هايي براي ژن‌ها و گذر آن‌ها از نسلي به نسل ديگر هستند. در اين ديدگاه، از آنجا كه ژن‌ها -به زبان استعاره- خودخواه‌اند، رفتارهاي تمام موجودات زنده در خدمت آن‌هاست و در واقع، بدن هر موجود يك مستعمره ژني و ماشين بقا ژن‌هاست. پيش از اين، رفتارهاي موجودات زنده را در خدمت بقا فرد، خانواده، گروه يا گونه مي‌دانستند نه ژن. بنابراين برآيند رفتار ژن‌ها در سطح فردي و اجتماعي فداكاري است،‌نه خودخواهي كه باعث سوء تفاهم‌ها و مجادلات بسياري شده است. همچنين بسط نظريه‌ي راهبرد پايدار تكاملي در كتاب ژن خودخواه ريشه‌هاي طبيعي راستي و درستي در رفتار را به دست مي‌دهد. ديدگاه ژن محور داوكينز به تكامل طبيعي تلاش‌هاي بزرگان اين عرصه در قرن بيستم را به عصر ژنوم و زيست‌شناسي ملكولي گره زده و باب نويني در پژوهش‌هاي مرتبط با تكامل طبيعي باز كرده است. نيز در اين كتاب، براي نخستين بار واژه ي "مم" به عنوان يك واحد فرهنگي تكاملي كه شبيه ژن‌ها همانند سازي و خودخواهانه رفتار مي‌كند معرفي شده است. مم با رفتن از مغزي به مغز ديگر بقا يافته و تكثير مي‌شود. مم، پس از معرفي، موضوع پژوهش‌هاي بسياري بوده است. برخي از مثال‌هاي مم: آهنگ‌ها، ترانه‌ها، انديشه‌ها، اشعار، گزين گويه‌ها، مدل‌هاي لباس،‌شيوه هاي ساخت ظروف، عكس‌ها، فيلم‌ها و... هستند.