فراز و فرود فرقه دموكرات آذربايجان (به روايت اسناد محرمانه آرشيوهاي اتحاد جماهير شوروي)

با فروپاشي شوروي نه ‌فقط بخش مهمي از مضامين و مسائل تاريخي مربوط به اين دوره که تا پيش از آن به‌دليل اختناق حاکم بر اتحاد شوروي امکان طرح و بحث نداشتند، از نو مورد توجه و بررسي قرار گرفتند، بلکه با گشايش آرشيوهاي محرمانه‌ي شوروي، اسناد و مدارک مهمي در دسترس پژوهشگران قرار گرفت که در روشن‌کردن اين مضامين و مسائل مؤثر واقع شد. بحران آذربايجان در سال‌هاي پاياني جنگ دوم جهاني، يعني نقش شوروي در تشکيل يک حکومت خودمختار در آذربايجان، چگونگي تبديل اين واقعه به يکي از نخستين صحنه‌هاي رويارويي شرق و غرب و بالاخره تحولاتي که به لزومِ پايان‌دادن به اين ماجرا منجر شد يکي از اين مضامين و مسائل تاريخي است که اينک به نحوي جدّي و اساسي مورد بررسي قرار گرفته است.
در کتاب حاضر که آن را گزارشي مرحله به مرحله و مستند از سرگذشت آذربايجان از روز هجوم واحدهاي نظامي ارتش سرخ بدان سامان در شهريور 1320 تا اندک‌زماني بعد از خروج واحدهاي مزبور از خاک ايران در بهار 1325 نيز مي‌توان توصيف کرد، محور اصلي بحث به چگونگي فراز و فرود فرقه‌ي دموکرات آذربايجان اختصاص دارد.