چهار درويش / مجموعه ادبيات عامه

يکي از متون نقّاليِ پر خواننده و محبوب عامه قصه چهار درويش است. از اين افسانه تاکنون ده‌ها تحرير مکتوب متعلق به سه سده گذشته در دست است. چندين روايت شفاهي نيز دارد و اين نشان‌دهنده آن است که در محافل و قهوه‌خانه‌ها و شب‌نشيني‌ها خوانده و روايت مي‌شده است.
امروزه با وجود تلويزيون و رسانه‌هاي ديگر، شايد مردم کمتر به اين قصه‌ها مراجعه کنند و دسترسي داشته باشند. از اين‌رو، در مجموعه ادب عامه از ميان روايات مختلف داستان يکي از قديمي‌ترين و کامل‌ترين متن را آورده‌ايم.
چهار درويش با توجه به چاپ‌هاي سربي و سنگي و نسخ خطي فراواني که داشته، تاکنون به شيوه‌اي مصحَح و منقح چاپ نشده است. به دليل پر خواننده بودن کتاب، اختلاف نسخه‌هاي خطي و چاپي آن نيز زياد و گاه نثر آن‌ها متفاوت است. علاوه بر آن، لازم است براي تدوين تاريخ ادبيات عامه، آثار و متون آن‌که همواره مورد غفلت مورخان ادبي بوده، اين آثار به شکل علمي و توأم با نقد و بررسي منتشر شود تا هم مردم که مخاطب اصلي اين آثار هستند بهره ببرند و هم تصحيحي منقح انجام گيرد. چهار درويش به گواهي قديم‌ترين نسخه خطي تاريخ‌دار مربوط به سال 1163 هجري قمري و جزو ادبيات داستاني عصر صفوي است. در اين دوره تحرير افسانه‌هاي عامه بيش از پيش معمول شد و آثار معتبري در اين عهد به وجود آمد. دليل خلق آثار جديد رواج قصه‌گويي و قصه‌خواني در محافل و قهوه‌خانه‌ها بود.