همه چيز ممكن است

معرفي كتاب:
شستوف در پاراگرافي درباره روح روس به ما کليد واقعي ادبيات روسي را مي دهد. فرهنگ اروپايي در روس ها چيزي بي ريشه است. براي ما ]اروپايي ها[ اين فرهنگ همانا خون و استخوان ماست؛ عصب و ريشه حقيقي روان ما. ما به سبک بخصوصي فکر مي کنيم، به سبک بخصوصي احساس مي کنيم، چرا که تمام جوهر ما از اين سبک است. کلام و احساس ما اساساً برايمان اجتناب ناپذيرند.
نزد روس ها اوضاع متفاوت است. آنان فقط با ويروسِ فرهنگ و اخلاق اروپايي مايه کوبي شده اند. ويروس در آن ها همچون يک بيماري عمل مي کند و التهاب و سوزش به شکل ادبيات نمايان مي شوند. آنچه روس با آن در کشمکش است و رودررويش فرياد مي کشد خودِ زندگي نيست، بلکه تنها فرهنگ اروپايي است که به روان او عرضه شده و به او گزند مي رساند. اين تراژدي بيش تر يک مورد جراحي است تا يک تراژدي واقعيِ روح.
در شستوف يکي از اين پس زني ها به معرض نمايش گذاشته مي شود. درست است که به نظر مي رسد او فقط مرتجع و مخرب باشد، اما سرانجام مي تواند با پيچاندن دماغ اروپا اندکي به نشاط آيد؛ پس نسبتاً آزاد است. ايدئاليسم اروپايي ملعنت است، اما بيش از آن کمي خنده دار است. ما در بي تفاوتي نو و نيمه مسرورِ شستوف احساس استقلال تازه اي مي کنيم.
او فقط دماغ ايدئاليسم اروپايي را مي پيچانَد. هيچ موعظه نمي کند: پس دوباره و دوباره مخالفت مي ورزد. او هر گونه انتساب به يک ايده مرکزي را مطلقاً رد مي کند. بسيار مي ترسد که مبادا اين هم ديرک خاربستِ نفرت انگيزِ يک ايدئال ديگر از آب درآيد. همه چيز ممکن است؛ اين به راستي فرياد کانوني اوست. اين نيهيليسم نيست؛ تنها رهايش روان انساني از قيود کهن است. ايده ايجابي مرکزي اين است که روان يا روح انساني واقعاً به خود باور دارد و نه هيچ چيز ديگر.