جن زدگان

جن‌زدگان در سلسله آثار ايبسن ارزشمند و معنادار است، چون به اقتضاي روش جدلي او با انديشه‌هاي خودش، اين اثر بايد به روي ديدگاه، سبك و روش اجرا دريچه تازه‌اي مي‌گشود.
در ميان آثار معاصر يا رئاليستي او، يعني آثاري كه از نظم و اسطوره و تاريخ حماسي فاصله مي‌گيرند و به آدم‌هاي شهرنشين و مسائل آن‌ها مي‌پردازند، جن‌زدگان پيش‌درآمد شگرفي است.
جن‌زدگان نه آن صلابت شاعرانه براند (1866) يا پرگنت (1867) را دارد، نه از آن پيرنگ منسجم، يا آن توازن بين دستگاه نمادين يا اسطوره اي و واقعيات زندگي روزمره مرغابي وحشي (1884) برخوردار است. اين اثر بيشتر به خانه تكاني ايبسن براي نو كردن سبك و روش معمول و پيشين‌اش مي‌ماند، سبكي كه بايد در خدمت اهداف تازه‌اي مي‌بود. اما به همين دليل، براي آن‌ها كه دوست دارند به شيوه‌هاي تجربي كار ايبسن نگاهي بيندازند، جن‌زدگان كار ارزشمندي است.
جن‌زدگان از فضايي دو قطبي و خطرناك خبر مي‌دهد: محافظه‌كاري ويكتوريايي در برابر راديكاليسم متمايل به نهيليسم، دردي كه ايبسن گناهش را به گردن روش محافظه‌كاران در مهار انديشه انسان‌ها و سازمان‌دهي ناكارآمد نهادهاي اجتماعي مي‌اندازد.