شرح قصايد فارسي و مراثي سعدي

شعر فارسي با قصيده زاده مي‌شود و در سيري تکاملي، در گذرگاه زمان، در قالب‌هاي گوناگون، نمود مي‌يابد. قصيده در واقع سرچشمه‌ قالب‌هاي ديگر شعر فارسي است. کاروان به‌راه‌افتاده‌ قصيده پس از پيمايش پيچ‌وخم‌هاي بسيار، در قرن هفتم، به سعدي مي‌رسد و براساس نبوغ سعدي، لوني ديگر مي‌يابد که خاص اوست. سعدي در قصائد مديحه‌سرايي متملق و دون‌مايه نيست. او ممدوحين خويش را با پندواندرزهاي حکيمانه تعليم مي‌دهد و نگاهش به هستي و انسان نگاهي معناگراست. باطن وجود انسان و سيرت اوست که از بار معنايي و ارزشي برخوردار است، به همين دليل است که شايسته‌ اصلاح و تعليم و بايسته‌ مدح و ستايش است. آن‌چه سعدي را به مديحه‌سرايي واداشته انديشه‌ مال‌ومکنت و کسب آن نبوده. اين عرصه براي او جولانگاهي است براي تبيين انديشه‌هاي سياسي، اجتماعي و اخلاقي که از سويي ذهن او را به خود مشغول داشته و از سوي ديگر به عنوان ناصحي اجتماعي خود را ملزم به بيان اين مفاهيم مي‌دانسته؛ از اين‌روست که به مبالغه و گزافه‌گويي نمي‌افتد و شعر را به خدمت قدرت درنمي‌آورد.