ديونامه (بازشناسي چهره ي موجودات خيالي در روايت هاي ايراني)

نسبت ديو و اژدها و پري با «خيال» را پس از اسلام در متون دري گه وجه غالب ادبيات پس از اسلام است ـ در حماسه‌ها و داستان‌هاي منظوم و منثور و روايت‌هاي شفاهي مي‌توان بازجست. ديوان و پريان که پيش از اسلام در عرصه ي زيست ـ سياست کارکردي منفي و شريرانه و آنتاگونيستي داشتند،‌ پس از اسلام در متون دري، به سطح روايت پا گذاشتند و سنگ بناي ادبيات شگفت‌ ايراني شدند. اين‌جاست که ديوان و پرسان و جاودان به ساحت خيال تبعيد مي‌شوند و حيات تازه‌اي را مي‌آغازند. ديوان و پريان از اين زمان به به بعد به فانتزي بدل مي‌شوند و کارکرد ادبي و روايي و وجه انساني پيدا مي‌کند و فرآيند «زيبايي‌شناسانه کردن امر هيولايي» شکل مي‌گيرد. پس از اسلام، زمان محملي براي ايجاد شگفتي مي‌شود و سپس‌تر ، موجودات زيان‌کاري که در دوره‌ي قبل از اسلام کيفيتي آييني ـ اسطوره‌اي و سياسي داشتند، کارکردي ادبي ـ روايي مي‌يابد.