صادق هدايت (از افسانه تا واقعيت)

صادق هدايت نويسنده‌ي ايراني عصر خود بود؛ نويسنده‌اي که ادبيات برايش هم وسيله‌ي ارتباط بود و هم پرده‌اي از دود که مي‌کوشيد روح عذاب‌ديده‌ي خود را پشت آن پنهان کند، هرچند بخش اعظم آنچه مي‌خواست پنهان کند در داستان‌هايش لاجرم بيان مي‌شد. همين او را چون کافکا به نفْس ادبيات بدل کرده بود.
هدايت علاوه بر داستان‌نويسي، پژوهش نيز مي‌کرد و کاوش‌هايش در فولکلور فارسي شهرتي همسنگ داستان‌هايش برايش به ارمغان آورد. احاطه‌ا‌ش بر ادبيات کلاسيک فارسي نيز از جمله در پژوهش‌هايش درباره‌ي خيام و نقدهاي ادبي‌اش نيک پيداست.
مصالـحه‌ناپذيري و هنجارشکني‌اش او را در اقليت قرار مي‌داد و با نظام‌هاي تثبيت‌شده‌ي ادبي و سياسي زمانه‌ي خود سر سازگاري نداشت. گرچه هرگز به اوضاع اجتماعي و سياسي بي‌اعتنا‌ نبود (چنان‌که از مخالفتش با رضاشاه مي‌توان ديد و امـيـد بستـنـش به حـزب توده و بريدنش از آن پس از واقعه‌ي آذربايجان) در قالب اپـوزيـسيون موجود هم نمي‌گنجيد. او «موجود سياسي» نبود، اعتقادات ايدئولوژيک نــداشت و بـيـش از هرچيز به آزادي و تفکر خويش ارج مي‌نهاد. اين ويژگي‌ها جز دشمن‌تراشي حاصلي به بار نمي‌آورد و فضاي خفقان‌آوري پيرامونش ايجاد کرد که تفهيم و تفاهم جايي در آن نداشت. صادق هدايت مخالفي بود در درون مخالفان و بيگانه در ميهن خويش که گويي با خود سخن مي‌گفت (چنان که راوي بوف کور با سايه‌اش) و براي همين در زمان حياتش قدرش چنان‌که بايسته بود شناخته نشد.