گفتمان چپ در ايران (دوره قاجار و پهلوي اول)

جامعه ايران پيش از اين و در طي قرن‌ها، جنبش ضدفئودالي را به نمايندگي مزدکيان، خرم‌دينان، شيعيان و... تجربه کرده بود.
گفتمان چپ با تأسيس «حزب عدالت» در قفقاز و مستقر شدن بلشويک‌ها در روسيه رنگ کمونيسم به خود گرفت.
حزب عدالت به «حزب کمونيست ايران» تغيير نام داد و تداوم‌بخش اين گفتمان در چارچوب مارکسيستي‌ـ لنينيستي شد.
در پي زوال اين حزب در دوره رضا شاه، گفتمان چپ ايران در اين مقطع به ابتکار تقي اراني، نه در چارچوب فعاليت حزبي، بلکه با انتشار مجله «دنيا» و پايه‌گذاري يک محفل روشنفکري ادامه حيات داد.
گفتمان چپ در اين مقطع به جاي گسترش نگاه حزبي به مارکسيسم، در پي بسط مسائل تئوريک و به جاي مخاطب قرار دادن طبقات فرودست، در صدد شناساندن آن به اقشار تحصيلکرده و روشنفکر بود.