دستيار

مي‌گويند روبرت والزر کتاب دستيار را در طول شش هفته و براي شرکت در يک مسابقه‌ي رمان‌نويسي نوشته است. داستان درباره‌ي يوزف است؛ جواني 24 ساله و آواره و بي‌پول که به استخدام يک مخترع درمي‌آيد و در خانه‌ي اشرافي او ساکن مي‌شود. کارل توبلر مخترع داستان، بايد هر چه سريع‌تر براي توليد انبوه اختراعاتش سرمايه‌گذار پيدا کند؛ وگرنه ميراث و نقدينگي‌اش زودتر از چيزي که فکر کند تمام خواهد شد. ظاهرا از دست دستيار جوان خيالاتي و سربه‌هوا هم کار خاصي ساخته نيست.
اين کتاب تنها توصيف زندگي يک شخص نيست، بلکه تصويري از واقعيت جامعه‌ي سوئيس آن دوران ارائه مي‌کند. شايد همين موضوع باعث شده تصاوير اين کتاب با وجود گذشت سال‌هاي طولاني همچنان بديع و قابل‌اعتنا باشد. انگار در اين کتاب با تجربه‌ي زيسته‌ي نويسنده مواجه هستيم؛ تجربه‌اي که مي‌توان به يک تجربه‌ي مشترک جهاني (سرمايه‌داري) تعميمش داد.
شخصيت‌هاي اين کتاب در عين سادگي عجيب و پيچيده‌اند. جالب اين‌که نمي‌توان اين شخصيت‌ها را با خط‌کشي سياه و سفيد از هم جدا کرد. مثلا دستيار داستان همواره بين عقل و عواطفش در رفت‌وآمد است. توبلر هم مي‌تواند به‌سرعت از يک رئيس خشن به يک کارفرماي دلسوز تبديل شود. همسر توبلر هم همان‌قدر که مغرور و خشک است، مي‌تواند معاشرتي و خوش‌مشرب باشد. همه‌ي شخصيت‌ها به‌خصوص يوزف خوب پرداخته شده‌اند. خواندن تک‌گويي‌هاي او يک پرتره‌ي روانشناختي بي‌نظير را مقابل چشمان مخاطب ترسيم مي‌کند.