گاندي چه مي گويد؟

گاندي حقيقي از خشونت بيزار بود، اما از بزدلي بيش از خشونت نفرت داشت… اگر مبارزه‌ي خشونت‌پرهيز و شجاعت را همزمان تبليغ مي‌کرد، از اين‌رو بود که باور داشت پرهيز از خشونت بيش از خود خشونت دل و جرئت مي‌خواهد. مبارز خشمگين سلاح به دست مي‌گيرد و در برابر آتش دشمن مي‌ايستد، حال آن‌که از مبارز خشونت‌پرهيز انتظار مي‌رود سرافرازانه به پيشواز گلوله رود و با «لبي خندان» و «رويي گشاده» مرگ را در آغوش گيرد. از نظر گاندي، پست‌ترينِ آدم‌ها که لياقت زندگي نداشتند آن‌هايي بودند که نه به قصد ايستادگي، بلکه براي فرار از متجاوز به مبارزه‌ي بي‌خشونت روي مي‌آوردند و آن را بهانه‌اي مي‌کردند براي توجيه بزدلي خود. گانديِ حقيقي عملاً فراموش شده و از يادها رفته است؛ آن گاندي جنجالي که بيش از خشونت‌پرهيزي به شجاعت بها مي‌داد، همان گاندي که خشونت‌پرهيزي را از اين‌رو ارزشمند مي‌دانست که بيش از هر چيز ديگر نيازمند دليري است، همان کسي که خشونت را براي آنان که آن‌قدرها دلير نبودند جايز مي‌شمرد. اما همين گاندي که در يادها مانده هم آدم را گيج مي‌کند. نظريه‌ي مشهور او، سَتياگرَهَه، به نحو غلط‌اندازي ساده است. مگر اين نظريه به معني مقاومت عاري از خشونت در برابر پليدي‌ها نيست؟ اما گاندي هر نوع توسل به قوه‌ي قهرآميز را مصداق خشونت مي‌دانست. با اين‌حال، به کارگران و روستاييان فقير و مفلوک هندي توصيه مي‌کرد نيروي نهفته‌شان را بسيج کنند و طبقات استثمارگر را در هم بکوبند. زماني مي‌گفت مي‌خواهد دل هيتلر را هم نرم کند. زماني ديگر در برابر مردمي که کم‌وبيش با او همداستان بودند روزه مي‌گرفت تا وجدانشان را «بيدار» کند و آنان را به تغيير چيزي برانگيزد که مي‌دانند غلط است. به اين ترتيب، اقليت تندرو را هم منزوي مي‌کرد. سخنان گاندي پر از تناقضات فاحش است و از نوعي ايمان مذهبي مايه مي‌گيرد که چندان با تحليل عقلاني جور در نمي‌آيد، اما مي‌توان از ميراث وي نظريه‌اي منسجم به دست داد. اين کتاب بر آن است که از مفهوم نظريه‌ي مقاومت بي‌خشونت گاندي شرحي به دست دهد.