رومن رولان

«... در لحظه‌هاي نادر آزادي... دنباله خاطراتم را مي‌نويسم. براي كه؟ براي چه؟ براي اين‌كه خودم را بهتر بشناسم... براي ايام بهتري مي‌نويسم. براي مردم اين زمان، كلام قادر به انجام كار چنداني نيست... دستاويز من در كارم است كه هرگز قطع نشده. چند جلد خاطرات جواني نوشته‌ام... براي من موضوع انتشار چيزي تا زماني كه زندگي عادي از نو به كشور بازنگشته، در ميان نيست. از طرفي، در مهمانان اشغال‌گر غالبا نسبت به ژان كريستف و كولا، هم‌دلي و دركي مي‌يابم كه در شهرهاي آب معدني... نظيرش را نمي‌بينم... از پنج سال پيش، جدا از ديگران... روي صخره‌ام زندگي مي‌كنم. ارتباط با بيرون تقريبا قطع شده است. براي كار، وقت و سكوت در اختيار دارم... چند جلد از خاطراتم را (نه به شيوه استثنايي سفر دروني، بلكه به‌شكل تاريخ) نوشته‌ام. به مرحله بعد از 1900 رسيده‌ام... به چند سال ديگر نياز دارم تا بتوانم بسياري از اسرار فكر را كه تنها خودم مالك‌شان هستم نجات دهم. ولي در عدم اطمينان به فردا به‌سر مي‌برم. ـ اين سرنوشت مشترك بخش اعظم بشريت است. ـ هر لحظه نجات داده‌شده، ارزش بيشتري دارد...» خانم تامارا موتيلووا كه با موافقت بيوه نويسنده جان‌شيفته طي چند ماه در آرشيو او كندو‌كار كرده، شرح‌حالي كه به‌راحتي رماني مي‌توان خواند، اثري بسيار دقيق و سراسر متكي به سند و مدارك در باب زندگي و انديشه‌هاي خالق كولا برونيون، عرضه كرده است كه شيفتگان ره‌بردن به خلوت دروني رومن ورلان را ارضاء مي‌كند.