از كتاب رهايي نداريم

اين يكي آن ديگري را نابود خواهد كرد. كتاب، عمارت را نابود خواهد كرد. ويكتور هوگو عبارت معروفش را از زبان كلود فرولو، نايب كشيش كليساي نتردام بيان مي‌كند. هنر معماري احتمالا از ميان نخواهد رفت اما ديگر پرچمدار فرهنگي در حال تغيير، نخواهد بود. هنگامي كه آن را با انديشه‌اي مقايسه كنيم كه شكل كتاب به خود مي‌گيرد و براي اينكار مقداري كاغذ، كمي جوهر و 1 قلم كفايت مي‌كند، چگونه مي‌توانيم از اينكه خرد آدمي فن چاپ را به جاي معماري برگزيده است در شگفت شويم؟ مقدسات سنگي ما از ميان نرفته‌اند اما مجموعه متون دست‌نويس، و پس از آن‌ها متون چاپي، اين لانه مورچگان هوش و فهم، كندويي كه همه تخيلات، زنبورهاي طلايي با عسل‌هايشان در آن جاي دارند ناگهان، در پايان قرون وسطي، اين مقدسات را به نحوه شگفت‌آور تنزل دادند.