سوزن عيسي (گزارش چامه ترسايي افضل الدين بديل خاقاني شرواني)

چامه ترسايي يكي از شگرف‌ترين چامه‌ها در ديوان خاقاني، نيز مي‌توان گفت در پهنه ادب پارسي است. سخن‌سالار سترگ اين چامه را در ساليان پنجاه از زندگاني خويش در زندان سروده است، در آن زمان كه به هر شيوه مي‌كوشيده است كه دل شروانشاه خاقان كبير، ابوالمظفر جلال‌الدين اخستان منوچهر را بر خويش گرداند، از بند برهد. چامه سراي بزرگ، آنگاه كه به سومين سفر خويش به آهنگ ديدار از كعبه دست يازيد، به خشم شروانشاه دچار آمد و در بند افتاد. شروانشاه با اين سفر همداستان نبود، خاقاني بي‌دستوري وي، در نهان. از شروان گريخت. روزبانان شروانشاه در راه او را فرو گرفتند و به شروان باز آوردند. بدين‌سان، خاقاني در بند افتاد و نزديك به سالي را در زندان به سر آورد.در اين اوان، بزرگزاده‌اي از بيزانس كه آندرونيكوس كومننوس نام داشت و شروانشاه را در پيكار با روسيان ياري داده بود، به شروان آمد. او جنگاوري دلير و ماجراجويي شادخوار بود كه سرانجام به فرمانروايي بيزانس رسيد.خاقاني زمان را نيك و شايسته ديد، خواست كه به پايمردي و ياري اين بزرگزاده ترسا، شروانشاه را بر خويش بر سر مهر آورد، پس بند‌چامه‌اي شگفت را كه قصيده ترسائيه خوانده شده است، سرود، و در فرجام آن،آندرونيكوس كومننوس را ستود.