شوخي

... اما اگر انسان در زندگي خصوصي خود محكوم به ابتذال باشد، آيا مي‌تواند از صحنه تاريخ فرار كند؟ نه. من هميشه عقيده داشته‌ام كه تناقض‌هاي تاريخ و زندگي خصوصي صفاتي يكسان دارند: كار هلنا در دام شوخي فريب‌آميزي كه لودويك برايش گسترده تمام مي‌شود؛ كار لودويك و تمام آن ديگران در دام شوخي‌يي كه تاريخ با آن‌ها كرده است تمام مي‌شود: دام آوازه آرمانشهر؛ آن‌ها به زور راهي به دروازه‌هاي اين بهشت براي خود گشوده‌اند، اما هنگامي كه در با صدا پشت سرشان بسته مي‌شود، خود را در جهنم مي‌يابند. در چنين وقت‌هايي حس مي‌كنم تاريخ حسابي دارد مي‌خندد...