تخيل مكالمه اي (جستارهايي درباره رمان)

باختين از انديشمندان برجسته قرن بيستم است كه افكارش برخي از لحظات ملتهب تاريخ جهان را بازتاب مي‌دهد. دنياي باختين دنيايي دستخوش تغيير بود ـ با گذشته‌اي در حال فروپاشي و آينده‌اي شكل‌نيافته. انسان‌هاي بزرگ مانند سرزمين‌هايي كه فصول گوناگون را تجربه مي‌كنند داراي طبيعتي آكنده از دشت‌هاي وسيع، كوه‌هاي سر به فلك‌كشيده، چشمه‌سارهاي فراوان و بركه‌هاي كوچك و بزرگ‌اند. دو زبانگي باختين از زمان طفوليت، آشناييش با زبان‌ها و فرهنگ‌هاي گوناگون در حين تحصيل و شركت در گروه‌هاي مطالعاتي كه به ندرت افرادي هم‌فكر و حتي هم‌رشته در آن‌ها يافت مي‌شد، در كنار عدم تعين تاريخي و اجتماعي زمانه‌اش ردپايي مثبت و سازنده در انديشه او باقي گذاشته‌اند. آراء باختين چون رودي خروشان نه تنها همواره جاري است و راه به عرصه‌اي نو باز مي‌كند، بلكه در بستر خويش نيز نمي‌گنجد و در كار بسط و تعميق گذرگاه‌هاي نخست خود است. نگاه معرفت‌شناختي و هستي‌شناختي ويژه او به جهان در تمام نظراتش، از جمله مكالمه‌گرايي، دگر مفهومي، كارناوال‌گرايي و چندصدايي، تجلي يافته و در همه ايده‌هايش احترازي قاطع از جزم‌گرايي، اقتدارطلبي و مطلق‌انديشي مشاهده مي‌شود. علاقه وافر باختين به گونه ادبي رمان نيز از همين نگرش نشئت مي‌گيرد، چرا كه بر اساس نظرات باختين هويت رمان در گرو تن‌ندادن به قوانين منجمد و خشك ادبي است.