انقلاب مشروطه (جنبش آزادي خواهي ايرانيان)

انقلاب مشروطه ايران نخستين انقلاب دموکراسي ­خواهانه در جهان اسلام است و پس از تجربه ژاپن، مشروطه ايران نخستين نظام دموکراتيک در کشوري آسيايي بود که موقتا به چيرگي استبداد پايان داد. مشروطه­ خواهان کوشيدند حکومت قانون را جانشين خودکامگي و نهادهاي ملي و دموکراتيک را جانشين نهادهاي استبدادي کنند. آن‌ها آغازگر اصلاحات گسترده قضايي و آموزشي بودند و فرايند دين‌جداگري و عقلاني‌گري را سرعت بخشيدند. همچنين با تأسيس نهادهاي مدني، مانند انجمن­هاي ايالتي و ولايتي، هم تفکر دموکراسي‌خواهانه را بسط دادند و هم راه‌حل منطقي را براي تقويت حاکميت ملي و مهار نيروهاي گريز از مرکز يافتند.

اين اثر کوشيده است انقلاب مشروطه را چونان تجربه زيسته ايرانيان در مواجهه با مدرنيته بنگرد و جايگاه و نقش اين انقلاب را در آگاهي تاريخي مردم ايران بررسي کند. مواجهه با مدرنيته، تقدير تاريخي انسان‌ غيرغربي است و انقلاب مشروطيت ايران جزئي از اين مواجهه ناگزير است. تجربه مشروطه به عنوان انقلابي يکتا و جنبشي ناتمام، تنها بخشي از اين مواجهه در جريان است؛از اين‌رو با اينتأکيد در اثر مواجهيم که سخن‌ گفتن از شکست مشروطه نادرست است؛ مشروطيت به مثابه مهم ‌ترين نظريه دولت دموکراسي، فراتر از مشروطه سلطنتي، کوششي براي زيستن در افق مدرن و تحقق دموکراسي بود و از اين‌رو مشروطيت به عنوان تکاپو براي آزادي، تحولي در حال وقوع و زنده است.