مكان هاي ذهن (زندگي ادوارد سعيد)

ادوارد سعيد سال ها پس از درگذشتش در 2003 همچنان يک طرفِ بسياري از گفتگوهاي خيالي است. آن هايي که او را مي شناختند همان قدر دلتنگ جر و بحث هايش هستند که دلتنگ خود او؛ با چشمان تيره بي قرار و مهربان اما آتشينِ مردي تنومند و چابک، اندکي ترس آور و اغلب اوقات بسيار شوخ طبع.
او توانسته بود جنگ هاي خياباني را به مناظره هايي فرهنگي در سالن هاي سخنراني خارجي تبديل کند. فلسطيني ها با وجود سعيد، سخنگويي آداب دان داشتند که ته وتوي جنون کلانشهري را درمي آورد؛ طرفداران اسرائيل در وجود او شارلاتاني خبيث و تروريست مي ديدند؛ شرق شناسان دشمني کاملاً مسلح را پشت سر خود مي ديدند؛ جوامع دور از وطنِ رنگين پوستان در دانشگاه ها قدردانش بودند، چون راه را برايشان باز کرده بود تا کثرت فرهنگي خود را ابراز کنند؛ و چپ گرايان در دانشگاه ها در عجب بودند چگونه آدمي با ديدگاه هاي او توانسته تحسين صاحبان قدرت را برانگيزد. به عبارت ديگر، به سادگي مي شد سعيد را به مجموعه برچسب هايي بدون عمق و جزئيات تقليل داد. اما نمي توان تأثيرات کلي او را ناديده گرفت. ادوارد سعيد کنشگر، روشنفکر و منتقد فلسطيني ـ آمريکايي اينک از موثرتزين انديشمندان نيم قرن اخير به شمار مي رود. شاعر، نظريه پرداز، سخنور و استراتژيستي بود که همزمان و به يک اندازه در نشريات دانشگاهي، مجله هاي مشهور و روزنامه هاي پرتيراژ حضوري چشمگير داشت. کتاب ها و مقالاتش هنوز به بيش از سي زبان مختلف در سراسر جهان خوانده و ارج نهاده مي شوند. سپهر تأثيرات سعيد گسترده و شگفت آور است. او در وايمار مدير گروه کنسرت بود، در تلويزيون ملي راوي بود، منبع خبري آگاهي براي روزنامه هاي عربي بود، در وزارت امور خارجه براي حقوق فلسطينيان مذاکره مي کرد و حتي بازيگر فيلمي شد که در آن نقش خود را بازي مي کرد. حرفه او از ابتدا تا دهه آخر زندگي اش به رماني مي مانست که پس زمينه آن با نور نوشته هايش، درباره زوال جسمي خود و سقوط تمدن روشن شده بود.