فقيه اصلاحگر / زندگي و زمانه آيت الله شيخ محمد خالصي زاده

آيت‌الله شيخ محمد خالصي‌زاده از فقيهان شيعه است که در دوره‌ي جنگ جهاني اول و مبارزات ضد بريتانيايي در عراق نقش مهمي داشت. از همين رو به ايران تبعيد و تا ساليان طولاني از بازگشت به زادگاهش محروم ماند. خالصي‌زاده خيلي زود در فضاي سياسي‌ـ‌اجتماعي ايران آوازه يافت.
چنان‌که در ماجراي جمهوري‌خواهي سخنانش شوري عليه آن برانگيخت. تأثيرگذاري وي تنها محدود به حوزه‌ي سياست نبود و در حوزه‌ي انديشه‌ي ديني به اصلاحگري و خلوص‌گرايي باور داشت. مفاهيم و ايده‌هايي مانند حقيقت حجاب، سازگاري دين و علم، خرافه‌زدايي از عزاداري ها، تشيع صفوي و … که براي نخستين‌بار در حوزه‌ي انديشه‌ي ديني بيان کرد، بعدها در ميان فقيهان نوانديش و روشنفکران ديني مانند مرتضي مطهري، حسينعلي منتظري، مهدي بازرگان و علي شريعتي پيرواني يافت. ايده‌ي وحدت اسلامي او نيز متفاوت از اتحاد اسلام سيدجمال‌الدين اسدآبادي مبتني بر فقه بود. برخلاف حوزه‌ي انديشه اما زندگي سياسي‌اش با تلاطمات و نوساناتي همراه بود. از همين رو در طول حياتش متحدان و مخالفاني متفاوت و ناپايدار داشت و بخش مهمي از زندگي‌اش در حبس و تبعيد گذشت.