رباعيات خيام و خيامانه هاي پارسي

بيش از يک قرن است که پژوهشگران و دوستداران حکيم عمر خيّام نيشابوري مي‌کوشند از طريق پالايش رباعيّات منسوب بدو، چهره راستيني از اين شخصيت جهاني را به تصوير در آورند. اين مسير طولاني، با کاميابي‌ها و ناکامي‌هاي بسيار همراه بوده است. کتاب حاضر، در دو دفتر تنظيم شده و بدين نيّت فراهم آمده که متني قابل اعتماد از رباعيّات خيّام و ديگر خيّامانه‌هاي تاريخ رباعي فارسي به دست دهد. در دفتر نخست، نويسنده با استفاده از سه معيار توأمان، به انتخاب رباعيّات خيّام از منابع کهن پرداخته است: معيار اول، شناسايي منابع کهن، ارزيابي و دسته‌بندي آن‌ها و به‌کارگيري اصل تواتر و تکرار رباعيّات منسوب به خيّام در ‌آن‌هاست. معيار دوم، شناسايي گويندگان واقعي رباعياتي است که طي ساليان متمادي به نام خيّام مشهور شده است. و معيار سوم، داشتن قافيه‌هاي چهارگانه است. طبق بررسي مؤلف، در دواوين نُه شاعر آن روزگار، تا ?? درصد رباعيّات، چهار قافيه‌اي بوده است. در بخش اول کتاب، شرح مفصلي از معيارهاي پيشنهادي و روش انتخاب رباعيّات خيّام داده شده است. در گام نخست، با کمک سه معيار انتخاب، ?? رباعي را که واجد هر سه معيار هستند، به عنوان رباعيّات اصلي و اصيل خيّام اختيار شده است. بخش دوم رباعيّات، شامل رباعيّات مُحتمل است. ?? رباعيي که در اين بخش جاي گرفته، فقط دو ويژگي از معيارهاي سه گانه را با خود دارند. در بخش سوم کتاب، رباعيّات مشکوک و مردود مورد ارزيابي قرار گرفته است. از نظر نويسنده، انتساب اغلب اين رباعيّات به خيّام مردود است. دفتر دوم کتاب به منتخبي از خيّامانه‌هاي پارسي، در محدوده زماني قرن پنجم تا اوايل قرن هفتم هجري، اختصاص يافته است. در اين بخش، 58 رباعي خيّامانه نقل شده است. در بخش آخر کتاب، فرهنگ کوچکي از لغات و اصطلاحات خاص موجود در رباعيّات خيّام و خيامانه تدارک ديده شده که هم کليدي است براي درک بهتر اين رباعيّات، و هم مي‌تواند سوابق و لواحق اين اصطلاحات را در متون ادبي نشان دهد.