مواجهه با داروين (نخستين برخوردها با نظريه تكامل در شرق مسيحي و اسلامي 1860 - 1930 م / 1240 - 1310 ش)

نظريه ي تکامل چگونه توانست اذهان را، از انجمن هاي علمي انگلستان تا کوچه هاي قاهره و کربلا و تهران، متوجه خود کند؟ اين نظريه چه عکس العمل هايي ميان مناديان ايدئولوژي ها و جهان بيني هاي مختلف برانگيخت؟ عده اي در مواجهه با آن برطبل انکار کوفتند و برخي ديگر همه چيز را در پايش قرباني کردند، گروهي هم که نمي دانستند با آن چه کنند و مانده بودند با دوست مواجه اند يا دشمن از خود پرسيدند: علم جديد را سر آن است که شالوده ي عقايد کهن را نابود کند يا خود تکيه گاهي است براي احياي حقايق سنتي؟ داستان مواجهه با نظريه تکامل در سرزمين هاي اسلامي، به ويژه روايت رويارويي سکولارها و مذهبيان عرب و عجم، اعم از مسيحي و مسلمان، داستاني شنيدني است: رويارويي فکري افرادي که پس از قرن ها بحث و مناظره هاي نظري، اعم از بحث هاي فرقه اي و کلامي، اکنون با چالشي نوين روبه رو شده بودند، چالشي که ميراث عظيم افکار قرون ميانه را با شبيخوني پيشبيني ناپذير تهديد مي کرد.