نه منظر (نخستين نظيره منثور مستقل هفت پيكر)

كتاب نُه‌منظر يکي از روايت‌هاي تعليمي کمترشناخته‌شده و تنها نظيره منثور هفت‌پيکر نظامي در ادب فارسي است که احتمالاً در سده نهم هجري تأليف شده و تا امروز متن روايت آن به صورت انتقادي تصحيح و منتشر نشده.
موضوع داستان گزارش احوال شاهزاده‌اي به نام شيرزاد است که حق موروثي سلطنت او با مرگ پدر و قتل مادرش توسط فرخ‌زاد، وزير دربار، غصب مي‌شود. پس از مدتي سرگرداني شيرزاد به زادگاه پدري‌اش بازمي‌گردد و دل ‌باخته گلشاد، شاهدخت فرخ‌زاد، مي‌شود و بعد از مدتي جدال با فرخ‌زاد بر او فايق مي‌آيد و به تخت سلطنت تکيه مي‌زند و به خون‌خواهي مادرش عزم مجازات فرخ‌زاد مي‌کند. گلشاد، که علم پيشگويي مي‌داند، درمي‌يابد اگر نُه‌شب بتواند شيرزاد را از اين کار باز دارد، ديگر فرّخ‌زاد مجازات نمي‌شود. پس نُه شب در نُه منظر (استراحت‌گاه)، با نقل نُه داستان درباره زيرکي و چاره‌گري زنان،‌ ستايش شيرزاد را برمي‌انگيزد و او را به عفو پدرش متقاعد مي‌سازد. مدتي بعد داستان با غيبت ناگهاني شيرزاد و جان‌ سپردن رازگونه گلشاد به پايان مي‌رسد.
نُه‌منظر از نظر نوآوري و تنوع بن‌مايه‌هاي داستاني در ميان اقران خود اثري متوّط اما بديع ارزيابي مي‌شود که در دوره‌اي با اقبال عموم روبه‌رو بوده است. گفتني است راوي با آن‌که تحت تأثير شاهنامه بوده و بن‌مايه‌هاي شگفت‌انگيز و غنايي را مکرراً وام گرفته، پا از دايره موضوع تعليمي غالب در اثر و نوع ادبي آن بيرون ننهاده و داستان را به مقتضاي حال و مقام نقل کرده است.