پطرزبورگ

ولاديمير نابوکف چهار رمان را برجسته‌ترين شاهکارهاي منثور قرن بيستم دانسته است: در جست‌و‌جوي زمان از دست‌ رفته‌ي پـروست، مسخ کافکا، اوليس جويس و پطرزبورگ بيه‌لي. اين مقام به سبب ويژگي‌هاي غريب سبک و زبان نويسنده به او بخشيده شده است و نيز فضاي شگفت‌انگيزي که از روسيه در سال 1905 خلق کرده است. در اين رمان به پرسش هويت ملي نيز پرداخته است؛ در جغرافيايي ميان شرق و غـرب، در ميان ملتي که پايي در آسيا و پايي در اروپا دارند؛ نگاهي از پنجره‌ي شرق به غرب، و نمادي از ابـهام‌ها و تناقض‌ها در سرشت مردمان روس. در اين رمان تاريخ و فرهنگ و سياست در هم آميخته‌اند يا کنار هم قرار گرفته‌اند. نويسنده با خلق فضايي وهـم‌آلود، در شهري که پايه‌هايش بر آب است و اقليمي مه‌آلود دارد و خود به شخصيت اصلي رمان بدل مي‌شود، اثري يگانه آفريده است با زباني يگانه و تصاوير ذهني که در تاريـخ ادبيات روسيه تا آن زمان نظير نداشته است، هر چند ــ در عين خرق عادت ــ وامدار سنت رمان‌نويسي روسي هـم هست. رماني پيش رويمان است که گويي هيچ‌چيز در آن قطعيت نمي‌يـابد، همه‌چيز سيال است، حتي محل زندگي شخصيت‌ها يا وقوع رويدادها. بيه‌لي پطرزبورگ خود را خلق کرده است و اين افسانه را در ادبيات روس که اين شهر شهرِ اشباح و سايه‌هاست تداوم بخشيده است.